Joep Franssens over Harmony of the Spheres
NRC 10-11-2002
Mischa Spel

DOOR MISCHA SPEL AMSTERDAM, 11 NOV. „De tek­sten voor mijn vijfdelige koorwerk Harmony of the Spheres heb ik ont­leend aan de Ethica van Spinoza. Ik las dat werk voor het eerst toen ik een jaar of achttien was. Spinoza’s wereldbeeld gaf me een groot ge­voel van juistheid. Ja, zó moet de wereld in werkelijkheid in elkaar zitten! Het greep me zo aan dat ik er iets mee wilde doen, al wist ik toen nog niet dat ik componist wilde worden.”Het Nederlands Kamerkoor zingt donderdag in Rotterdam de wereldpremière van de cyclus Har­mony of the Spheres van Joep Frans­sens (1955). De cyclus verschijnt la­ter dit seizoen op cd (CV special 133).

,,Harmony of the Spheres, dat een uur duurt, heeft een lange ont­staansgeschiedenis. Het eerste deel dateert uit 1994, en was oor­spronkelijk een losse compositie. Pas toen ik het in een live-uitvoe­ring beluisterde, realiseerde ik me: `Dit werk is niet af!’ In 1995 volgde het slotdeel, de tussendelen zijn later gecomponeerd. Door de ja­ren heen werd pas zichtbaar wat ik aan het doen was, en pas aan het eind viel me ook de titel in.

„Met de pythagoreïsche opvat­ting van de harmonie der sferen en de relaties van tonen en bovento­nen ten opzichte van de planeten, heeft Harmony of the Spheres niets te maken. Wel bestaat tussen de vijf delen een nauwe samenhang – compositorisch en inhoudelijk. De tekst gaat in het eerste en laatste deel over verbondenheid tussen mensen. Het tweede en vierde deel gaan over de verwerkelijking van het individu, van je persoonlijke vermogens om te groeien.

,,Harmony of the Spheres geeft uit­drukking aan een holistisch we­reldbeeld. De verschillende sferen van het leven kunnen met elkaar in harmonie zijn zoals de verschil­lende noten binnen één akkoord, en daarbij toch hun eigen indivi­dualiteit behouden. Het midden­ deel gaat over God. Waar mensen elkaar met oprechte vriendschap bejegenen, daar is het goddelijke aanwezig. Dat is althans hoe ik Spinoza’s teksten heb geïnterpre­teerd.

„Het is niet mijn bedoeling om met Harmony of the Spheres een mo­raal neer te zetten. Wél zie ik het als mijn Opus Magnum, en schets ik mijn wereldbeeld – met Spinoza als bondgenoot. Wat de luisteraar daarmee doet, interesseert me niet. Ik probeer niet om mensen te hervormen, maar hoop wel dat mijn werk aanslaat. Ooit luisterde ik in de auto naar een live-concer­topname waarbij je gewoon hóór­de hoe er een verstilling gleed ctàer-de daarna ontlaadde in een zeldzaam uitbundig ap­plaus. Dan weet je: het is overge­komen. Dat hoop ik voor mijn mu­ziek ook.

„Het vinden van aansluiting is voor mij als componist heel we­zenlijk. Het is niet de taak van het publiek om een componist te leren begrijpen, maar het is de taak van een compo­nist muziek te maken waarmee hij een publiek bereikt. De popmu­ziek is een voorbeeld. Daarin draait alles om het hier en nu – om aansluiting bij een levend publiek. Niet wachten op postume erken­ning!”

Harmony of the Spheres door het Ned. Ka­merkoor o. l. v. Tõnu Kaljuste: l4 -11 20.15 uur Doelen Rotterdam. Res.: (O10) 2171717